آیین‌نامه ارتقای اخلاق حرفه ای در نظام اداری
سازمان اداری و استخدامی کشور
هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۲/۱۱/۸ به پیشنهاد معاونت حقوقی رییس جمهور و سازمان اداری و استخدامی کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ماده (۲۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶ و ماده (۷) قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۹۰، آیین نامه ارتقای اخلاق حرفه ای در نظام اداری را به شرح زیر تصویب کرد:
آیین نامه ارتقای اخلاق حرفه ای در نظام اداری
ماده ۱- در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌رود:
۱- قانون: قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب ۱۳۹۰ با اصلاحات بعدی.
۲- دستگاهها دستگاههای موضوع بندهای (الف) (ب) و (ج) ماده (۲) قانون.
۳- کارگزاران نظام: تمامی مقامات موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری و افراد همتراز آنها، مدیران و کارکنان دستگاهها.
۴- منشور: منشور اخلاق حرفه ای کارگزاران نظام.
ماده ۲- در راستای حسن اجرای ماده (۲۸) قانون مدیریت خدمات کشوری و به منظور تأمین حقوق مردم و مراجعان، سازمان اداری و استخدامی کشور مکلف است با اخذ نظر دستگاهها ظرف مدت یک‌سال از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، نسبت به بازنگری در ضوابط مربوط به ارتقاء انتصاب و تمدید قراردادهای استخدامی و بهره‌مندی از سایر امتیازات استخدامی و اعمال تشویقات و تنبیهات اقدام و پیشنهادات لازم را به مراجع ذیربط ارائه دهد.
ماده ۳- دستگاهها مکلفند پس از طی مراحل گزینش و در بدو ورود به خدمت افراد و پیش از تصدی پستهای مدیریت حرفه‌ای یا سیاسی تمهیدات لازم برای امضای منشور توسط آنان را فراهم کرده و منشور امضاشده را در پرونده کارگزینی آنان نگهداری و رونوشتی از آن را به ایشان تحویل نمایند هرگونه به کارگیری افراد مذکور، منوط به امضای منشور است.
ماده ۴- کارگزاران نظام علاوه بر امضای منشور، در بدو ورود به خدمت طی تشریفات خاص حسب محل خدمت نزد استاندار و یا معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور با نمایندگان آنها نسبت به ادای سوگند به شرح زیر اقدام می‌نمایند:
«بسم الله الرحمن الرحیم- اکنون که افتخار خدمت‌گزاری به میهن عزیز اسلامی و مردم شریف ایران اسلامی برای من فراهم شده است، در پیشگاه قرآن مجید به خداوند متعال سوگند یاد می‌کنم که با عزمی راسخ تمام تلاش، استعداد و صلاحیت خود را برای انجام وظایف شغلی و مسئولیتهای قانونی که بر عهده گرفته‌ام، به کار گیرم و در همه حال به مفاد منشور اخلاق حرفه‌ای کارگزاران نظام و قوانین و مقررات حاکم پایبند و مروج آن باشم و تمام کوشش خود را در جهت انجام وظایف محوله خدمت به مردم و پیشرفت و اعتلای کشور به کارگیرم.»
تبصره ۱- پیروان اقلیت‌های دینی مصرح در اصل (۱۳) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، با ذکر نام کتاب آسمانی خود سوگند را یاد خواهند کرد.
تبصره ۲- هر دستگاه حسب اهداف، وظایف و مسئولیتهای خود می‌تواند الزامات تخصصی دیگری را به متن سوگندنامه فوق، پس از تأیید کارگروه موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه برای کارگزاران همان دستگاه اضافه نماید.
تبصره ۳- ادای سوگند کارکنان موضوع بند (ج) ماده (۲) قانون در چارچوب تبصره ماده (۷) قانون و مقررات مربوط به خود خواهد بود.
ماده ۵- اصول حاکم بر منشور به شرح زیر است:
۱- رعایت موازین و اخلاق اسلامی و شرع مقدس در سلوک فردی و اجتماعی
۲- رعایت حقوق مردم
۳- قانون گرایی
۴- عدالت محوری و عدم تبعیض ناروا و عدم پذیرش هرگونه سفارش خارج از قوانین و مقررات.
۵- نظم کاری و انضباط فردی و گروهی
۶- شفافیت در فرآیند و عملکرد کاری، پاکدستی و عدم سوء استفاده از موقعیت شغلی
۷- وجدان کاری، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی متناسب با وظایف و اختیارات
۸- امانت‌داری، صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع و بیت المال و اهتمام در نگهداری آنها
۹- تعهد و وفاداری به اهداف و مأموریتهای سازمان و حفظ اسرار سازمانی
۱۰- انعطاف پذیری و انتقاد پذیری
۱۱- ارتقای مستمر شایستگی و توانمندی ،علمی، تخصصی و مهارتی
۱۲- تحول گرایی خلاقیت ابتکار و بهبود مستمر بهره وری فردی و سازمانی
۱۳- شایسته سالاری توجه به تعهد و تخصص در انتصابات و جانشین پروری
۱۴- تفاهم تعامل و همکاری سازنده با همکاران
۱۵- مراقبت به منظور جلوگیری از ایجاد هرگونه وضعیت تعارض منافع و فرصتهای پساشغلی
۱۶- پاسداری از قداست خانواده و حفظ تعادل کار و زندگی
۱۷- به کارگیری خلاقیت نوآوری و افزایش بهرهوری فردی و سازمانی
ماده ۶- افزون بر رعایت اصول مذکور در ماده (۵) این آیین نامه، مقامات موضوع ماده (۷۱) قانون مدیریت کشوری و همترازان آنها مکلفند اصول زیر را نیز به طور اختصاصی رعایت کنند:
۱- شرح صدر در مدیریت، روشن بینی، بصیرت، امید، صبر و استقامت
۲- بازرسی و پیگیری مستمر نسبت به کار نیروی انسانی تحت امر و قاطعیت در برخورد با متخلفین
۳- مردم داری و پرهیز از هر گونه احتجاب و دوری از مردم
۴- وفای به عهد و عمل به وعده و پرهیز از وعده هایی که خارج از چهارچوب صلاحیت و اختیار آنهاست.
۵- پرهیز از انتشار اخباری که قطعیت آن ثابت نشده و ممکن است انتظار نابجا ایجاد کند.
۶- رعایت شأن و منزلت جایگاه کارگزار نظام در داخل و خارج از اداره و فضای مجازی
۷- ارتقای مهارتهای فنی، تخصصی و حقوقی سرمایه انسانی تحت امر.
۸- حفظ روحیه جهادی و ترویج آن
۹- ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.
ماده ۷- منظور از موازین و اخلاق اسلامی عبارت است از:
۱- التزام عملی به شئونات و شعائر اسلامی و ولایت مطلقه فقیه
۲- رعایت ارزشهای اخلاقی اسلامی از جمله ،مدل خودباوری خردورزی، بردباری آراستگی ،نزاکت خوش خلقی، عضو و احسان تواضع اعتراف به خطا احتیاط و مواظبت در بیت المال ساده زیستی و پرهیز از کم کاری
۳- اعتقاد به مبدأ و معاد و ترویج روحیه ایمان توحید محوری ولایت مداری، خودباوری و ایثار.
۴- عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر.
ماده ۸- حقوق مردم در این منشور عبارت است از:
۱- حق برخورداری از کرامت و ارزش والای انسانی
۲- حق برخورداری از اعمال بیطرفانه قوانین و مقررات و مصون بودن از تبعیض ناروا
۳- حق دسترسی آسان و سریع به خدمات اداری
۴- حق حفظ و رعایت حریم خصوصی
۵- حق آگاهی به موقع از برنامه ها تصمیمات و عملکردها و دسترسی به اطلاعات عمومی و فرآیندهای اداری
۶- حق اظهار نظر آزاد و ارائه پیشنهاد در مورد مقررات تصمیمات فرآیندها و رویه های اداری
۷- حق مصون بودن از شروط اجحاف و تبعیض آمیز در توافقها معاملات و قراردادهای اداری
۸- حق رسیدگی به موقع و منصفانه به شکایات و اعتراضات
۹- حق جبران خسارات وارده در اثر قصور یا تقصیر دستگاهها و کارکنان آنها
۱۰- حق اشخاص دارای شرایط ویژه از قبیل ایثارگران کودکان سالمندان و افراد توانخواه در برخورداری کامل و سریع از امتیازات خاص قانونی
۱۱- بی طرفی در رسیدگی به موضوعات و عدم تعارض منافع بین کارمند و ارباب رجوع
۱۲- عدم استفاده غیر مجاز از وجوه نقدی یا مطالبات یا حوالجات یا سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمانها و مؤسسات عمومی یا اموال عمومی که بر حسب وظیفه در اختیار گذاشته شده است.
ماده ۹- منظور از قانون گرایی عبارت است از:
۱- تمکین و احترام به حاکمیت قانون
۲- تمکین و احترام به سیاست‌ها، تصمیمات و اقدامات قانونی مقامات بالاتر
۳- واکنش به پیشنهادها و اقدامات غیر قانونی و گزارش دهی فساد، جرم و تخلف به مراجع ذی صلاح.
۴- پرهیز از دریافت هدیه مبالغ و امتیازات غیرقانونی و سوء استفاده از موقعیت اداری.
ماده ۱۰- مفاد منشور و تعهدات اخلاقی کارگزاران نظام در بدو خدمت و تصدی پستهای مدیریت حرفه ای یا سیاسی که باید امضا و در پرونده کارگزینی درج گردد. به شرح زیر است:
۱- انجام وظایف و مسئولیتهای شغلی و سازمانی شامل تعهدات زیر:
الف- در انجام فعالیتها و حضور در سازمان نظم و انضباط را رعایت نموده و از هرگونه اهمال و بیمبالاتی پرهیز نمایم.
ب- از بخشی نگری پرهیز کنم و به مصالح عمومی و پیشرفت کشور اهتمام داشته باشم.
پ- وظایف و مسئولیت‌هایم را در حد توان با دقت، سرعت، صداقت، امانت، گشاده‌رویی انصاف، تفاهم و تبعیت از قوانین و مقررات عمومی و اختصاصی دستگاه مربوط انجام دهم.
ت- شایستگی، دانش و مهارتهای خود را به طور مستمر ارتقا داده و ضمن توجه به فکرهای نو (ایده‌ها) و اندیشه‌های جدید، آنها را در انجام وظایف محوله در دستگاه متبوع به کار گیرم.
ث- به وظایف و مسئولیتهای خود آگاه باشم، آنها را به نحو احسن انجام دهم و در برابر وظایف محوله پاسخگو و مسئولیت پذیر باشم.
ج- در جهت افزایش بهرهوری خود و سازمان با استفاده از روشهای علمی و تجارب دیگران و خلاقیت و نوآوری تلاش نمایم.
چ- از اموال، امکانات، تجهیزات و سرمایه‌های نظام اداری حفاظت نموده و به طور مؤثر و مطلوب از آنها استفاده نمایم.
ح- از هرگونه رفتار خودسرانه زیاده خواهی امتیاز طلبی و سوء استفاده از اختیارات تعارض منافع و فرصتهای پساشغلی پرهیز نمایم
خ- در انجام امور محوله شفافیت داشته و از هرگونه پنهان کاری پرهیز نمایی د الزامات اخلاق اسلامی و موازین شرعی را رعایت نمایم
۲- در رفتار و برخورد با ارباب رجوع و همکاران:
الف- با ایجاد ارتباط مناسب و ارائه خدمات بهتر تصویری مثبت از دستگاه اجرایی و نظام اداری ارائه دهم.
ب- خدمات به مراجعه کنندگان را به صورت عادلانه و در چهارچوب قوانین، مقررات و ضوابط ارائه دهم.
پ- اطلاعات و راهنمایی‌های لازم به ارباب رجوع را در محدوده وظایف شغلی ارائه دهم.
ت- خواسته‌های قانونی ارباب رجوع را بدون تشریفات زائد اداری و تحمیل هزینه اضافی به آنان انجام دهم. ث- ارباب رجوع را تکریم و به آنان احترام نموده و در قبال کوتاهی‌ها و اشتباهات از آنان عذرخواهی نمایم.
ج- انتقادات سازنده دیگران را بپذیرم و به ،نظرات پیشنهادها و بازخوردهای شهروندان و مراجعه کنندگان برای بهبود عملکرد خود و سازمان توجه کافی نمایم.
چ- به نظم و آراستگی شخصی و محل کار خود توجه کافی نمایم.
ح -رازدار باشم و از هرگونه افشای اطلاعات خصوصی مراجعان پرهیز نمایم خ با ارباب رجوع رفتار برابر و بی طرفانه داشته باشم.
د- نسبت به رفتار متملقانه و خارج از ضوابط اداری و اخلاقی ارباب رجوع، بی اعتنا باشم به گونه ای که در تصمیم گیری و انجام وظیفه محوله ام هیچ تأثیری نداشته باشد.
ذ- روحیه کار جمعی را در خود تقویت نموده و در انجام فعالیت‌های گروهی مشارکت نمایم.
ر- روحیه قدردانی از اقدامات مثبت و مفید دیگران را در خود تقویت نمایم.
ز- دانش، تجربه و توانمندی‌های خود را با سعه صدر در اختیار همکاران قرار دهم.
ژ- در حل مشکلات شغلی همکاران تلاش نموده و از هر گونه تجسس در زندگی خصوصی آنان و ارباب رجوع پرهیز نمایم.
س- شئون شغلی و حرفه ای در داخل و خارج از اداره که عدم توجه به آن حیثیت شغلی را مخدوش می‌کند رعایت نمایم.
ش- در عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر، اهتمام ورزم.
تبصره- دستگاه ها مکلفند ضمن رعایت اصول مندرج در مواد (۵) و (۶) این آیین‌نامه، ظرف شش‌ماه دستورالعمل اختصاصی «رفتار حرفه ای و اخلاقی کارگزاران نظام» خود را تنظیم و ضمن ابلاغ برای اجرا به کارگروه موضوع ماده (۱۴) این آیین نامه ارسال نمایند.
ماده ۱۱- دستگاههای اجرایی مکلفند از طریق سامانه رضایت سنجی کارکنان دولت و سامانه های مشابه ظرف یک ماه از تاریخ ثبت شکایت به شکایات مردم از حیث عدم رعایت مفاد منشور به صورت مستند، مستدل و مکتوب پاسخ دهند. نظرات مراجعان در ارتقای کارمندان وفق ماده (۲) آیین نامه لحاظ خواهد شد.
تبصره ۱- عدم رسیدگی به شکایت یا عدم پاسخ مکتوب به شاکی در مهلت مذکوره تخلف موضوع ماده (۲۵) قانون محسوب و با مرتکبان طبق قوانین مربوط برخورد میشود.
تبصره ۲- دستگاههای اجرایی مکلفند زمینه دسترسی به سامانه های موضوع این ماده را برای سازمان اداری و استخدامی کشور و نهاد ریاست جمهوری (مرکز ارتباطات مردمی) فراهم نمایند.
ماده ۱۲- مدیران و سرپرستان بلافصل دستگاه ها مکلفند بر حسن اجرای منشور از نسوی کارگزاران نظام مطابق این آیین نامه نظارت نمایند و با ناقضان منشور حسب مورد مطابق مقررات ماده (۹۲) قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده (۱۳) قانون، رفتار خواهد شد.
ماده ۱۳- سازمان اداری و استخدامی کشور مکلف است شاخص‌های مربوط به نحوه اجرای مفاد این آیین نامه را در مجموع شاخص‌های ارزیابی عملکرد دستگاههای اجرایی قرار دهد.
تبصره- سازمان اداری و استخدامی کشور جایزه ویژه رعایت این آیین‌نامه را در جشنواره شهید رجایی پیش‌بینی می‌کند.
ماده ۱۴- در راستای حسن اجرای این آیین نامه کارگروهی متشکل از معاونین سازمان اداری و استخدامی کشور، مسئول کارگروه معاونت حقوقی رییس جمهور و وزارت دادگستری مرجع ملی کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد با وظایف زیر تشکیل می‌گردد:
۱- تدوین طرح‌ها و برنامه های اخلاق حرفه ای و ترویج رعایت آن
۲- طراحی سازوکارهای اطلاع رسانی مستمر در خصوص رفتار حرفه ای و اخلاقی
۳- برگزاری نشستها و رویدادها و طراحی دوره های آموزشی مرتبط با این آیین نامه
۴- پایش و ارزیابی رعایت این آیین نامه و بررسی گزارشهای اجرای مفاد منشور ارسالی از کمیته های ارتقای سلامت اداری و صیانت از حقوق مردم
۵- ارزیابی قوانین و مقررات فرآیندها و رویه های اجرایی مرتبط با این آیین نامه و ارائه پیشنهاد وضع و اصلاح به مراجع ذیربط.
۶- بررسی و تأیید الزامات تخصصی پیشنهادی دستگاهها به منظور اضافه نمودن آن به متن سوگندنامه کارگزاران نظام
تبصره ۱- دستگاهها مکلفند گزارش اجرای مفاد منشور را به صورت سالانه برای کارگروه ارسال کنند.
تبصره ۲- نحوه برگزاری جلسات در اولین جلسه کارگروه تعیین و دبیرخانه آن در سازمان اداری و استخدامی کشور مستقر می‌گردد.
ماده ۱۵- واحدهای زیر نظر مقام معظم رهبری اعم از نظامی و غیر نظامی و تولیت آستان‌های مقدس پس از اخذ موافقت ایشان، تابع مقررات این آیین نامه خواهند بود.
ماده ۱۶- از تاریخ لازم الاجرا شدن این آیین نامه، منشور اخلاقی و اداری و اخلاق حرفه ای کارگزاران نظام موضوع تصویبنامه شماره ۱۱۴۱۱/ت۵۲۶۱۲هـ مورخ ۱۴۰۰/۳/۵ لغو میشود.
محمد مخبر- معاون اول رییس‌جمهور
