سازوکار بررسی دوره‌ای جهانی (UPR)، سازوکاری است که مطابق قطعنامه ۶۰/۲۵۱ شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ به وجود آمد؛ این سازوکار هر چهار سال‌ونیم یک‌بار وضعیت تمامی دولت‌های عضو سازمان ملل را به‌طور برابر و غیر گزینشی مورد بررسی قرار می‌دهد و دولت‌ها موظف هستند اجرای توصیه‌های پذیرفته‌شده را به همراه دیگر پیشرفت‌ها و ابتکار‌های حقوق بشری در چارچوب تعیین‌شده گزارش کنند.

چهل‌وهشتمین نشست یو.پی.آر (سازوکار دوره‌ای بازنگری، Universal Periodic Review) شورای حقوق بشر سازمان ملل از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ (اول بهمن ۱۴۰۳) کار خود را در مقر شورای حقوق بشر در ژنو سوئیس آغاز کرد تا گزارش‌های دوه‌ای ۱۴ کشور آنگولا، بولیوی، بوسنی‌وهرزگوین، مصر، السالوادور، فیجی، گامبیا، ایران، عراق، ایتالیا، قزاقستان، ماداگاسکار، سن‌مارینو و اسلوونی را بررسی کند.

این روند که با ارائه گزارش کشور‌های تحت بررسی آغاز شده و با دفاع از گزارش خاتمه می‌یابد، تا ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ (۱۲ بهمن ۱۴۰۳) ادامه خواهد داشت.

گزارش ملی دور چهارم ایران در چارچوب یو‌.پی.آر

ستاد حقوق بشر به‌عنوان مرجع ملی یو.پی.آر، چهارمین گزارش ملی خود را با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه و در تاریخ ۱۴ مهر ۱۴۰۳ (۷ اکتبر ۲۰۲۴) به دبیرخانه یو.پی.آر شورای حقوق بشر ارائه کرد.

گزارش ملی دور چهارم جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یو.پی.آر به ۲ زبان فارسی و انگلیسی منتشر شد.

پس از تصویب گزارش سوم یو.پی.آر ایران در ۲۴ مارس ۲۰۲۰ (۵ فروردین ۱۳۹۹)، ستاد حقوق بشر به‌عنوان مرجع ملی و مسئول تدوین گزارش ملی، توصیه‌های پذیرفته‌شده را در اختیار دستگاه‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط برای اجرا و ارائه گزارش قرار داد؛ با همکاری این دستگاه‌ها و در راستای تعامل هدفمند با سازوکار‌های بین‌المللی حقوق بشری، جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۴ (۱۶ مهر ۱۴۰۳) چهارمین گزارش ملی را به دبیرخانه کمیسرعالی حقوق بشر ارسال کرد.

جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۲۵ (۵ بهمن ۱۴۰۳) از گزارش ملی خود دفاع می‌کند.

مهم‌ترین محور‌های گزارش ملی دور چهارم جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یو.پی.آر عبارتند از:

اجرای توصیه‌های پذیرفته‌شده در دوره قبلی

نخستین بخش این گزارش با عنوان اجرای توصیه‌های پذیرفته‌شده در دوره قبلی به چند بخش تقسیم می‌شود.

در بخش چارچوب هنجاری و نهادی برای ارتقا و حمایت از حقوق بشر، آمده است که قانون اساسی در اصول متعددی حقوق و آزادی اساسی افراد را تضمین کرده است.

در ادامه این بخش به برخی از مهم‌ترین اقدام‌های انجام‌شده ازجمله تصویب قانون برنامه هفتم پیشرفت (فروردین ۱۴۰۳)، تصویب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان (اردیبهشت ۱۳۹۹)، تصویب کلیات لایحه پیشگیری از آسیب‌دیدگی زنان و ارتقای امنیت آنان در برابر سوءرفتار (دی ۱۴۰۱) و… اشاره شده است.

موضوع دیگری که در بخش چارچوب هنجاری و نهادی برای ارتقا و حمایت از حقوق بشر بررسی شده، در رابطه با ایجاد نهاد ملی حقوق بشر است؛ لایحه نهاد ملی حقوق بشر و شهروندی در تاریخ ۱۴۰۰/۰۵/۰۶ از سوی دولت وقت به مجلس ارائه شد؛ این لایحه در سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ در مجلس شورای اسلامی و دولت مورد بررسی قرار گرفته است و فرآیند قانونی را طی می‌کند.

بخش دوم اجرای توصیه‌های پذیرفته‌شده در دوره قبلی گزارش ملی دور چهارم ایران در چارچوب یو.پی.آر به موضوع ارتقا و حمایت از حقوق بشر در ۳ زیرمجموعه آموزش حقوق بشر، همکاری با سازوکار‌های حقوق بشری و ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی پرداخته و توضیحات و آمار‌های مهمی از اقدام‌های صورت‌گرفته ارائه کرده است.

اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب مسائل متقاطع

در بخش اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب مسائل متقاطع گزارش ملی دور چهارم ایران در چارچوب یو.پی.آر به طیف گسترده‌ای از اقدام‌های انجام‌شده در حوزه‌های مختلف پرداخته شده است.

گزارش ضمن ارائه توضیح درباره اقدام‌های انجام‌شده در حوزه‌های کاهش خطر بلایای طبیعی، اقدام‌های قهری یک‌جانبه و مین‌های برجای‌مانده از جنگ تحمیلی، گزارش آماری دقیقی را ارائه کرده است.

ضمن اینکه به موانع و مشکلات موجود در مسیر گسترش و انجام بهتر توصیه‌های دور سوم در چارچوب مسائل متقاطع اشاره و تاکید کرده است که اقدام‌های قهری یک‌جانبه در هر سه حوزه مانع مهمی محسوب می‌شوند.

• بیشتر بخوانید:
• چهل‌وهشتمین دوره نشست یو.پی.آر سازمان ملل؛ اهداف و چشم‌انداز

اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش ملی دور چهارم جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یو.پی.آر، بخش اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

در این بخش موضوع‌های مهمی ازجمله حق بر آموزش، حق بر سلامت و حقوق مربوط به برخورداری از استاندارد‌های مناسب زندگی مورد بررسی قرار گرفته و مهم‌ترین اقدام‌های انجام‌شده ارائه شده است.

اقدام‌های انجام‌شده در چارچوب تامین سلامت و مراقبت‌های بهداشتی مادر و کودک، حمایت از بیماران خاص، صعب‌العلاج و نادر و مقابله با شیوع کرونا در این گزارش قابل توجه هستند.

اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب حقوق اشخاص

در بخش اجرای توصیه‌های دور سوم در چارچوب حقوق اشخاص گزارش ملی دور چهارم جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یو.پی.آر، از اقدام‌های مهم اعم از اجرایی در حوزه زنان اشاره شده و گزارشی از اقدام‌های انجام‌شده در رابطه با حضور زنان در عرصه تصمیم‌گیری و مشارکت سیاسی ارائه شده است.

حقوق کودک موضوع مهم دیگری است که در این بخش بررسی شده است؛ در این گزارش آمده است که جمهوری اسلامی ایران به‌منظور حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان اقدام‌های گسترده‌ای برنامه‌ریزی و عملی کرده است.

موضوع‌های حقوق اشخاص دارای معلولیت و سالمند و حقوق مهاجران، پناهندگان و پناه‌جویان در این گزارش با ارائه گزارش دقیق و مبسوط از اقدام‌های انجام‌شده مورد بررسی قرار گرفته است.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

گزارش ملی دور چهارم جمهوری اسلامی ایران در چارچوب یو.پی.آر در نهایت با بخش چالش‌ها و محدودیت‌ها به پایان می‌رسد.

براساس این گزارش، از مهم‌ترین چالش‌ها و همچنین موانع پیش‌رو در اجرای توصیه‌ها، اعمال اقدام‌های قهری یک‌جانبه گسترده غیرقانونی و غیرانسانی تحریم‌های ثانویه علیه جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه تبعات و آثار فراسرزمینی آن است؛ این در حالی است که براساس ماده یک میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی ملل می‌توانند برای نیل به هدف‌های خود در منابع و ثروت‌های طبیعی خود بدون اخلال به الزامات ناشی از همکاری اقتصادی بین‌المللی مبتنی بر منافع مشترک و حقوق بین‌الملل آزادانه هرگونه تصرفی کنند؛ در هیچ مورد نمی‌توان ملتی را از وسائل معاش خود محروم کرد.

اقدام‌های تروریستی و استفاده ابزاری از آن توسط برخی دولت‌ها، ضمن ارائه توضیح درباره اقدام‌های تروریستی و جنایت‌کارانه ضدایران به‌ویژه در دوره گزارش‌دهی ضمن توصیف به‌عنوان مانعی در مسیر ایران برای اجرای توصیه‌های مطرح‌شده، نقض مستمر و جدی حقوق بین‌الملل و حقوق بین‌الملل بشر خوانده شدند.

بررسی گزارش ایران در چهل‌وهشتمین نشست شورای حقوق بشر

جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از کشور‌هایی که چهل‌وهشتمین دوره نشست یو.پی.آر شورای حقوق بشر سازمان ملل گزارش خود را ارائه می‌کند، پیشتر در سه دوره بررسی وضعیت حقوق بشر سازوکار یو.پی.آر شورای حقوق بشر سازمان ملل در سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۹۳، ۱۳۹۸ شرکت کرده است.

براساس برنامه زمانی که گروه کاری یو.پی.آر شورای حقوق بشر سازمان ملل تعیین کرده است، ایران چهارمین گزارش دوره‌ای وضعیت حقوق بشر خود را جمعه، ۵ بهمن ۱۴۰۳ (۲۴ ژانویه ۲۰۲۵) از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ به وقت ژنو ارائه و از آن دفاع می‌کند.

انتهای پیام/