به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بازار سرمایه همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت اقتصادی هر کشور شناخته می‌شود. این بازار، آینه‌ای تمام‌نما از عملکرد اقتصاد، سیاست‌های کلان و اعتماد عمومی است که می‌تواند پیامدهای مختلف داخلی و بین‌المللی را به سرعت در خود بازتاب دهد.
در ایران اما، بازار سرمایه در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه بوده است که اعتماد عمومی را به این دماسنج اقتصادی کاهش داده است. نااطمینانی‌های سیاسی، ضعف در سیاست‌های اقتصادی دولت، مسائل نظارتی و شفافیت ناکافی از جمله عواملی هستند که روند بازار را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
در این گفتگو، با «وحید شقاقی شهری»، اقتصاددان و کارشناس اقتصادی، به بررسی وضعیت فعلی بازار سرمایه ایران، دلایل کاهش اعتماد عمومی، نقش دولت در مدیریت این بازار و ابزارهای موجود بورس برای مقابله با بحران‌های اقتصادی پرداخته‌ایم. همچنین راهکارهایی برای بهبود شرایط و ارتقای عملکرد بازار سرمایه مورد بحث قرار گرفته است.
تسنیم: به صورت عمومی عمکلرد بازار سرمایه به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی اقتصاد مطرح است. لطفاً بفرمایید نقش بازار سرمایه در نشان دادن واقعیت‌های اقتصادی کشور چیست و چرا ما باید به آن توجه بیشتری داشته باشیم؟
شقاقی شهری:بازار سرمایه عملاً یک دماسنج اقتصادی است که وضعیت کلی اقتصاد را بسیار دقیق‌تر از آمارهای رسمی نشان می‌دهد. آمارهایی که بانک مرکزی یا وزارت اقتصاد منتشر می‌کنند، گاهی اوقات به دلایل مختلف دچار تاخیر یا مغایرت هستند و نمی‌توانند واقعیت‌های اقتصاد را به طور کامل و به‌روز نشان دهند. اما در بازار سرمایه، بازیگران عمده شامل سهامداران حقیقی و حقوقی هستند که با منافع مالی‌شان درگیر هستند و با تحلیل‌های دقیق و حرفه‌ای، قیمت‌ها را تنظیم می‌کنند.
در نتیجه، تغییرات قیمت‌ها و حجم معاملات بازار سرمایه نشان‌دهنده میزان اعتماد فعالان به اقتصاد کشور و چشم‌انداز آن است. وقتی بازار سرمایه رشد میکند، نشان‌دهنده امیدواری به آینده، افزایش سودآوری شرکت‌ها و بهبود فضای کسب و کار است و وقتی بازار ریزش میکند، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات ساختاری، بی‌ثباتی سیاسی یا اقتصادی، یا ضعف در مدیریت باشد.
تسنیم: وضعیت فعلی بازار سرمایه ایران در ماههای اخیر را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چه عوامل کلانی باعث شده‌اند که بازار سرمایه ما در چند ماه اخیر با چالش‌های جدی مواجه شود؟
شقاقی شهری: جدای از افزایش قیمتی و رشد شاخص کل که در معاملات امروز یک شنبه ۲۶ مردادماه در بازار شاهد هستیم وضعیت فعلی بازار سرمایه نگران‌کننده است. شاخص کل در هفته‌های اخیر بیش از ۳۵۰ هزار واحد سقوط کرده و به زیر دو میلیون و ۵۰۰ هزار واحد رسیده است. ارزش معاملات کاهش چشمگیری داشته و تعداد فعالان بازار کاهش یافته است. مهم‌ترین عامل، نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی ناشی از تحولات داخلی و جنگ ۱۲ روزه اخیر بود. این نااطمینانی‌ها، که منشاء آن فقط رخدادهای سیاسی نیست، بلکه به دلیل ضعف سیاست‌گذاری‌های اقتصادی نیز هست، موجب خروج نقدینگی از بازار و کاهش اعتماد شده است.
اما نکته مهم این است که در بسیاری از کشورهای دنیا، چنین اتفاقات سیاسی به صورت مقطعی تاثیر می‌گذارند و بعد بازار به سرعت به واقعیت‌های اقتصادی بازمی‌گردد. در ایران، اما این بازگشت به واقعیت اقتصاد رخ نداده است. صورت‌های مالی شرکت‌های بزرگ، مانند فولادی‌ها و پتروشیمی‌ها، نشان‌دهنده کاهش سودآوری و حاشیه سود است که این به وضوح بر عملکرد بازار اثر گذاشته است.
تسنیم: با توجه به کاهش اعتماد در بازار، نقش دولت و سیاست‌گذاران اقتصادی را در این شرایط چگونه می‌بینید؟ دولت چه وظایفی دارد که بتواند این اعتماد را بازسازی کند؟
شقاقی شهری:نقش دولت بسیار کلیدی است. دولت باید نقش اصلی خود را در قالب تنظیم‌گری ایفا کند و بیشتر روی مهار تورم، تنظیم نرخ سود بانکی، تعیین نرخ ارز متناسب و مدیریت کلان اقتصاد تمرکز کند. متأسفانه، در ایران شاهد آن هستیم که تحت فشارهای بیرونی دولت به جای تنظیم‌گری، تلاش میکند با دخالت مستقیم و تزریق منابع به بورس، مشکلات را حل کند. این کار نه‌تنها موثر نیست، بلکه شفافیت را کاهش داده و اعتماد مردم را بیشتر خدشه‌دار میکند.
دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق، محیط کسب و کار را بهبود بخشد، سیاست‌های حمایتی از تولید و صنعت را اجرایی کند و نظام مالیاتی را به سمت هوشمندسازی و حمایت از تولید و صادرات هدایت کند. بدون این اصلاحات، نمی‌توان انتظار داشت بازار سرمایه رونق پیدا کند و اعتماد عمومی بازگردد.
تسنیم: اشاره کردید که نظام مالیاتی کشور سنتی است و به روز نشده. در مورد نقش مالیات در بهبود وضعیت تولید و بازار سرمایه بیشتر توضیح می‌دهید؟
شقاقی شهری:مالیات مهم‌ترین ابزار مدیریت اقتصاد کلان است. نظام مالیاتی هوشمند باید به گونه‌ای باشد که نه فقط مالیات بگیرد، بلکه سیاست‌گذار اقتصادی باشد و با استفاده از مالیات، تولید را تشویق، صادرات را حمایت و عدالت اجتماعی اقتصادی را برقرار کند. اما متأسفانه در ایران، سازمان مالیاتی صرفاً به جمع‌آوری مالیات می‌پردازد و نقشی در حمایت از تولید و توزیع عادلانه ثروت ندارد.
اگر نظام مالیاتی اصلاح شود، پیام بسیار مثبتی به فعالان اقتصادی داده می‌شود و تولید رشد میکند. این موضوع باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتر در بازار سرمایه مشارکت کنند. به عبارتی، اصلاح نظام مالیاتی یکی از زیرساخت‌های مهم برای بازسازی اعتماد و رونق بازار سرمایه است.
تسنیم: در مورد شفافیت و صورت‌های مالی شرکت‌ها چه نظری دارید؟ چرا برخی صورت‌های مالی دچار اصلاحیه و ابهام هستند؟
شقاقی شهری:شفافیت در بازار سرمایه حیاتی است. یکی از مشکلات بزرگ در ایران، عدم شفافیت و دقیق بودن گزارش‌های مالی است. صورت‌های مالی که منتشر می‌شوند، گاهی اصلاحیه دارند و ارقام سود و زیان تغییر میکند. این باعث سردرگمی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران می‌شود.
نهاد ناظر باید با دقت بیشتر این موضوع را کنترل کند و از انتشار اطلاعات غلط جلوگیری نماید. عدم شفافیت به شدت اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش می‌دهد و ریسک بازار را افزایش می‌دهد.
تسنیم: ابزارهای نظارتی بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ بورس چه ابزارهایی برای مدیریت بحران‌های اقتصادی در اختیار دارد و در شرایط جنگ ۱۲ روزه اخیر چه کارهایی می‌توانست انجام دهد؟
شقاقی شهری:بورس ابزارهای متعددی برای مدیریت بازار دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به دامنه نوسان، توقف نمادها، مدیریت بازگشایی و ابزارهای کنترلی اشاره کرد. این ابزارها باید به شکل هوشمند و تدریجی به کار گرفته شوند تا از بروز نوسانات شدید و هیجانات غیرضروری جلوگیری شود.
در جنگ ۱۲ روزه، بورس می‌توانست بازگشایی نمادها را به صورت مرحله‌ای و با دامنه نوسان محدود انجام دهد. مثلاً ابتدا صندوق‌های با درآمد ثابت و سپس صندوق‌های طلا و بعد بازار سهام. این کار به آرامش بازار کمک می‌کرد و از تشدید ترس جلوگیری می‌نمود.
اما متأسفانه دامنه نوسان ناگهانی افزایش یافت و باعث افزایش فشار روانی و فروش گسترده شد. این نشان می‌دهد که استفاده از ابزارهای بورس باید با دقت و مدیریت دقیق صورت گیرد.
سؤال تسنیم: در شرایط فعلی، به نظر شما دولت باید چه نقشی در بازار سرمایه ایفا کند؟ تزریق مستقیم منابع به بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شقاقی شهری:دولت نباید نقش فعال مستقیم در بازار سرمایه داشته باشد، بلکه باید نقش تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری کلان اقتصادی را ایفا کند. تزریق منابع مستقیم به بازار سرمایه نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه ریسک فساد و بی‌شفافیتی را بالا می‌برد و اعتماد عمومی را کاهش می‌دهد.
به جای آن، دولت باید روی مهار تورم، تثبیت نرخ ارز، اصلاح نظام بانکی و مالیاتی و حمایت از تولید تمرکز کند. این سیاست‌ها به شکل غیرمستقیم باعث افزایش سودآوری شرکت‌ها و رونق بازار سرمایه خواهند شد.
عملکرد سازمان بورس، نظارت‌ها، شفافیت، دخالت‌ها و مدیریت بازار به دقت بررسی شود. ما می‌خواهیم موانع رشد و مشکلات ساختاری شناسایی شده و راهکارهای عملیاتی برای اصلاحات ارائه شود.
نتیجه اینکه رویکردهای اصلاحی منجر به افزایش شفافیت، اصلاح فرآیندهای نظارتی و افزایش اعتماد عمومی شود که در نهایت به بهبود وضعیت بازار سرمایه کمک خواهد کرد.
بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی با چالش‌های متعددی مواجه است که ریشه در عوامل سیاسی، اقتصادی و ساختاری دارد. اعتماد عمومی به بازار کاهش یافته و خروج نقدینگی از بازار مشهود است. نقش دولت در این شرایط، بیش از تزریق منابع، در اصلاحات ساختاری و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و بهبود شفافیت و نظارت خلاصه می‌شود. ابزارهای بورس برای مدیریت بحران موجود هستند اما باید به شکل هوشمندانه و مرحله‌ای به کار گرفته شوند.
تحقیق و تفحص از بازار سرمایه می‌تواند گام مهمی در اصلاح ساختارها و بازگرداندن اعتماد عمومی باشد. بدون اصلاحات اساسی و هماهنگی در تصمیمات اقتصادی، بهبود پایدار در بازار سرمایه و اقتصاد کشور بسیار دشوار خواهد بود.
انتهای پیام/