با توجه به نفوذ گسترده فناوری در زندگی روزمره ما ، دنیای مجازی به بخش جدایی ناپذیر زندگی ما تبدیل شده است.

با این تحول شگرف و استقبال چشمگیر مردم از خدمات دیجیتال، ضرورت قانونگذاری در این حوزه بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

تاریخ نشان می دهد از زمانی که انسان مبادلات کالا و پول را آغاز کرد، سوءاستفاده و کلاهبرداری نیز پا به عرصه گذاشته است.

امروزه با گسترش اینترنت ، این تهدیدات شکل تازه به خود گرفته .

براساس ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای، مجازات برای آن تعیین کرده است که اینگونه می گوید :

هر کس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از ۰۰۰ /۰۰۰ /۵۰ تا ۰۰۰ /۰۰۰ /۲۵۰ ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

کلاهبرداری اینترنتی زمانی رخ می دهد که فردی با دستکاری یا نفوذ در سیستم های رایانه ای، به دارایی یا خدمات دیگران دسترسی غیرمجاز پیدا می کند.

به نقل از وکیل کلاهبرداری مجموعه avadadyar.com ، هرگونه کسب مال، خدمات یا امتیازات از طریق:

• دستکاری در سیستم رایانه ای
• تغییر در اطلاعات دیجیتال
• اختلال در شبکه های مخابراتی
• هک کردن سامانه های الکترونیکی

به این نکات توجه کنید :

• برخلاف کلاهبرداری سنتی، در این نوع جرم نیازی به فریب دادن شخص نیست
• اگر منفعت به نفع شخص دیگری باشد، باز هم مرتکب مجرم شناخته می شود
• صرف دستکاری در سیستم برای منفعت برداری، جرم محسوب می شود

تفاوت کلاهبرداری مدرن و سنتی

جرایم مالی شکل پیچیده تری به خود گرفته اند، درک تفاوت بین کلاهبرداری سنتی و اینترنتی اهمیت ویژه ای دارد.

کلاهبرداری سنتی چیست؟

کلاهبرداری سنتی، مجرم با استفاده از روش های فریبنده و ابزار متقلبانه، قربانی را گمراه می کند. برای تحقق این جرم:

• فرد باید واقعا فریب خورده باشد
• از متقلبانه بودن ابزار بی اطلاع باشد
• رابطه مستقیمی بین فریب و از دست دادن مال وجود داشته باشد

کلاهبرداری اینترنتی چگونه رخ می دهد؟

• مجرم با دستکاری سیستم های رایانه ای ، مرتکب جرم می شود
• نیازی به فریب مستقیم قربانی نیست
• حتی ممکن است قربانی متوجه سرقت نشود

انواع کلاهبرداری مجازی

کلاهبرداران از روش های پیچیده برای سوءاستفاده از کاربران در فضای مجازی استفاده می کنند.

آشنایی با این روش ها می تواند به شما در محافظت از دارایی هایتان کمک کند:

۱- جعل هویت در شبکه های اجتماعی

• هک کردن حساب کاربری
• ارسال پیام های اضطراری به دوستان قربانی
• درخواست کمک مالی فوری

۲- فروشگاه آنلاین جعلی

• طراحی سایت جذاب اما جعلی
• دریافت اطلاعات پرداخت از خریداران از طریق درگاه جعلی

۳- کپی برداری از برندهای معتبر

• ساخت سایت شبیه سایت های معروف
• استفاده از لوگو و طراحی مشابه
• سرقت اطلاعات بانکی مشتریان

۴- کلاهبرداری تلفنی هوشمند

• تماس با شماره های ویپ
• جلب اعتماد در مکالمه
• سرقت اطلاعات محرمانه

۵- نرم افزاری

• تبلیغ فیلترشکن آلوده
• نصب بدافزارهای جاسوسی
• دسترسی به اطلاعات شخصی کاربر

مرجع رسیدگی به دعوا

کلاهبرداری در فضای مجازی یک جرم رایانه ای است که قانونگذار در قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات تعیین کرده است.

روند شکایت به این صورت است که شاکی ابتدا باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند.

پرونده به دادسرای جرایم رایانه ای ارجاع داده می شود.

مرجع صالح برای رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری اینترنتی، از جمله کلاهبرداری در خریدهای آنلاین، ابتدا دادسرای جرایم رایانه ای و سپس دادگاه کیفری است.

اگر در مورد ماهیت کیفری یا حقوقی بودن کلاهبرداری اینترنتی تردید دارید یا نمی دانید باید به کدام دادگاه مراجعه کنید، باید از یک وکیل مشاوره بگیرید.

عناصر جرم کلاهبرداری اینترنتی

هر جرمی برای اینکه قابل پیگرد قانونی باشد، باید سه عنصر اساسی را در خود داشته باشد. در کلاهبرداری سایبری، این عناصر عبارتند از:

عنصر مادی ،رفتار مجرمانه ای که در فضای سایبری رخ دهد، شامل:

• دستکاری در داده ها
• ایجاد یا حذف اطلاعات
• اختلال در سیستم های رایانه ای
• توقف یا تغییر در داده ها

عنصر قانونی: شناسایی این رفتار به عنوان جرم در قوانین کشور که در ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای به صراحت بیان شده است.

عنصر معنوی ، آگاهی و قصد مجرمانه که باید شامل این موارد باشد:

• عمدی بودن عمل
• آگاهی از غیرقانونی بودن اقدام
• اطلاع از پیامدهای نامشروع اینکار

چگونه جلوی کلاهبرداری اینترنتی را بگیریم

آگاهی از روش های متنوع برای حفاظت از اطلاعات شخصی اهمیت ویژه ای دارد. برای جلوگیری از قربانی شدن در کلاهبرداری اینترنتی، رعایت نکات امنیتی زیر لازم اجراست :

افزایش امنیت دستگاه های هوشمند:

مرورگرهای وب برای سهولت کاربری، اطلاعات ورود به حساب های کاربری را ذخیره می کنند. این قابلیت می تواند در صورت دسترسی افراد غیرمجاز به دستگاه شما، خطرآفرین باشد. بنابراین:

• از ذخیره خودکار رمزهای عبور خودداری کنید
• نرم افزارها را تنها از منابع معتبر دانلود کنید

هوشیاری در معاملات آنلاین:

هنگام خرید و فروش در پلتفرم هایی مانند دیوار، مراقب کلاهبرداران باشید:

• به رسید های پرداخت جعلی اعتماد نکنید
• صحت تراکنش های بانکی را از طریق حساب خود بررسی کنید

در انتها….

با وجود پیشرفت فناوری، کلاهبرداران نیز روش های خود را به روز می کنند. قانونگذار برای مقابله با این پدیده، مجازات های متناسبی وضع کرده است. اما بهترین راه مقابله، پیشگیری از وقوع این جرم با افزایش آگاهی خود است.