۷+ کاربرد گازهای صنعتی در صنایع غذایی | از بسته‌بندی تا انجماد!

انواع گازهای غذایی و عوارض آنها

نقش گازها در صنایع غذایی برای افزایش ماندگاری و حفظ کیفیت مواد خوراکی است که استفاده نادرست آن‌ ها می ‌تواند مشکلاتی مانند اختلالات تنفسی یا عوارض سلامتی ایجاد کند، بنابراین استفاده درست و رعایت استانداردهای مصرف این گازها برای ایمنی مواد غذایی و سلامت مصرف‌ کنندگان ضروری است.

در این بخش از مقاله انواع گازها در صنایع غذایی را برای شما معرفی می کنیم و می گوییم استفاده نادرست از هر کدام از این گازها در صنایع غذایی چه عوارضی دارند.

نیتروژن  (N₂)

نیتروژن در صنایع غذایی بیشتر برای بسته ‌بندی تحت اتمسفر اصلاح‌ شده به کار می ‌رود تا از اکسید شدن و رشد باکتری ‌ها جلوگیری کند. این گاز بی‌ اثر، جایگزین هوا در بسته ‌ها می ‌شود و ماندگاری محصولات را افزایش می ‌دهد. همچنین در حمل و ذخیره مواد غذایی حساس به اکسیژن نقش مهمی دارد.

عوارض استفاده نادرست از نیتروژن در مواد غذایی:

• کاهش کیفیت محصول در صورت کمبود یا بیشتر ‌بودن گاز در بسته ‌بندی.
• افزایش رشد میکروبی در صورت آلودگی گاز به میکروارگانیسم‌ها.
• اتمسفر اصلاح شده به ترکیب گازهای اطراف غذا به‌طور کنترل ‌شده گفته می شود تا ماندگاری و کیفیت محصول افزایش پیدا کند.

دی‌اکسید کربن  (CO₂)

دی‌ اکسید کربن در نوشیدنی‌ های گازدار، بسته ‌بندی مواد گوشتی و نان به کار می ‌رود و خاصیت ضد باکتریایی دارد. این گاز باعث کاهش pH و ایجاد محیط نامناسب برای رشد میکروارگانیسم‌ ها می‌شود. همچنین در حمل مواد غذایی منجمد به صورت جامد (یخ خشک) استفاده می‌ شود.

عوارض استفاده نادرست از دی اکسید کربن در مواد غذایی:

•        تغییر طعم و ایجاد مزه ترش یا تند در محصول.
•        ایجاد فشار زیاد و ترکیدن بسته ‌ها در صورت استفاده بیش ‌از حد.

 اکسیژن  (O₂)

اکسیژن در صنایع غذایی برای حفظ رنگ قرمز گوشت تازه و جلوگیری از بی ‌رنگ شدن سبزیجات استفاده می‌ شود. همچنین در فرایندهای تخمیر و تولید نوشیدنی‌ های تخمیری کاربرد دارد. این گاز بافت و ظاهر مواد غذایی را تازه‌ نشان می‌دهد.

عوارض استفاده نادرست از اکسیژن در مواد غذایی:

•       افزایش اکسیداسیون و فساد سریع‌ چربی ‌ها.
•   رشد سریع‌ باکتری‌ ها و قارچ‌ ها در محیط‌ های مرطوب.

کربن دی‌اکسید مایع  (LCO₂)

کربن دی اکسید مایع در خنک ‌سازی سریع مواد غذایی و حمل محصولات حساس به گرما استفاده می‌ شود. این گاز مایع با تبخیر سریع، دما را به شدت کاهش می ‌دهد و از رشد میکروبی جلوگیری می‌کند. همچنین در تولید نوشیدنی ‌ها به عنوان منبع گاز به کار می ‌رود.

عوارض استفاده نادرست از کربن دی اکسید مایع در مواد غذایی:

•      یخ‌ زدگی ناخواسته و آسیب به بافت غذا.
•      خطر انفجار مخزن در صورت نگهداری نادرست.

 آرگون  (Ar)

آرگون گازی بی ‌اثر است که برای جایگزینی هوا در بسته ‌بندی و جلوگیری از اکسید شدن مواد غذایی به کار می ‌رود. این گاز به دلیل سنگینتر بودن از هوا، لایه ‌ای محافظ روی محصول ایجاد می‌کند. همچنین در نگهداری نوشیدنی‌ ها از تغییر طعم جلوگیری می‌کند.

عوارض استفاده نادرست از آرگون در مواد غذایی:

•    کاهش کیفیت و تغییر بافت یا طعم محصول
•   هزینه‌ های بالا در صورت مصرف بی ‌رویه.

نیتروژن مایع  (LN₂)

نیتروژن مایع برای انجماد فوق ‌سریع مواد غذایی مانند میگو، گوشت و سبزیجات استفاده می‌شود تا کیفیت و بافت آنها حفظ شود. این روش کریستال ‌های یخ کوچکتر ایجاد می‌کند و آسیب سلولی را کاهش می ‌دهد. همچنین در تولید بستنی‌ های فوری کاربرد دارد.

عوارض استفاده نادرست از نیتروژن مایع در مواد غذایی:

•    شکستگی بافت محصول در صورت انجماد بیش ‌از حد سریع یا غیر یکنواخت.
•    آسیب فیزیکی در تماس مستقیم با پوست یا مواد غیرمجاز.

هیدروژن  (H₂)

هیدروژن به صورت محدود در صنایع غذایی، بیشتر برای هیدروژنه ‌کردن روغن‌ و چربی ‌ها به کار می‌ رود. این فرآیند باعث افزایش ماندگاری و تغییر بافت محصولات غذایی می ‌شود. همچنین در برخی روش‌ های خاص خشک ‌کردن و فرآوری مواد استفاده می ‌شود.

عوارض استفاده نادرست از هیدروژن در مواد غذایی:

·        ایجاد چربی ‌های ترانس مضر در روغن‌ ها.

·        خطر انفجار بالا در صورت عدم رعایت ایمنی.

 هلیوم  (He)

هلیوم در صنایع غذایی بیشتر برای تست نشتی بسته‌ بندی و برخی فرایندهای خاص انجماد استفاده می ‌شود. به دلیل بی ‌اثر بودن، واکنش شیمیایی ایجاد نمی‌کند و برای حفظ کیفیت مواد ایمن است.

عوارض استفاده نادرست از هلیوم در مواد غذایی:

·        هدر رفت منابع گران‌ قیمت به دلیل مصرف بی‌ رویه.

·        افزایش هزینه تولید در صورت استفاده غیرضروری.

کاربرد گازها در صنایع غذایی

کاربرد گازها در صنایع غذایی شامل حفظ رنگ، طعم و ارزش غذایی محصولات می باشد که برخی از این گازها مانند نیتروژن و آرگون بی ‌اثرند و فقط نقش محافظ دارند، در حالی که گازهایی مثل دی ‌اکسید کربن خاصیت ضدباکتریایی هم دارند. انتخاب نوع و مقدار مناسب گازها در صنایع غذایی برای هر محصول، کلید موفقیت در نگهداری طولانی‌ مدت مواد غذایی است.

به نقل از سایت شیمیکو کاربرد دی اکسید کربن مایع به عنوان یکی از گازهای خوراکی در صنعت غذایی شامل:

 « انجماد گوشت، مرغ و ماهی: انجماد سریع با CO2 مایع از تغییر رنگ و طعم گوشت، مرغ و ماهی در اثر انجماد جلوگیری می کند و کیفیت و طراوت آنها را حفظ می کند.

انجماد میوه ها و سبزیجات: انجماد سریع با دی اکسید کربن مایع از له شدن و تغییر بافت میوه ها و سبزیجات در اثر انجماد جلوگیری می کند و طراوت و طعم طبیعی آنها را حفظ می کند.

انجماد غذاهای آماده: انجماد سریع با CO2 مایع برای حفظ کیفیت و طعم غذاهای آماده منجمد ایده آل است.

انجماد بستنی: دی اکسید کربن مایع برای تولید بستنی های کم چرب و حجیم تر استفاده می شود. »

گازهای غذایی و آشامیدنی

گازهای غذایی و آشامیدنی موادی هستند که در فرآوری، بسته‌ بندی و نگهداری مواد غذایی و نوشیدنی ‌ها برای حفظ کیفیت و ماندگاری به کار می‌روند. در نوشیدنی‌ ها، گازهایی مانند دی‌اکسید کربن برای ایجاد گازدار بودن و طعم خاص استفاده می‌ شوند.

در صنایع غذایی نیز از گازهایی مانند نیتروژن، آرگون و اکسیژن کنترل‌ شده برای جلوگیری از فساد و حفظ تازگی بهره می‌گیرند. استفاده درست از این گازها می ‌تواند طعم، رنگ، بافت و ارزش غذایی محصولات را در طول زمان حفظ کند.

برای انجماد مواد غذایی از چه گازی استفاده می‌شود؟

برای انجماد سریع مواد غذایی از نیتروژن مایع استفاده می کنند. این گاز با دمای بسیار پایین حدود منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد باعث می‌شود آب موجود در مواد غذایی به سرعت منجمد شود، در نتیجه بافت و کیفیت محصول حفظ شده و از تشکیل کریستال‌ های یخ بزرگ که به بافت غذا آسیب می ‌زنند جلوگیری می ‌شود. این روش در صنایع گوشت، ماهی، سبزیجات و حتی دسرهای منجمد بسیار رایج است.

به نقل از کتابخانه آنلاین Wiley:

«یکی از روش‌های مؤثر برای دستیابی به انجماد سریع، استفاده از نیتروژن مایع است. انجماد با LN2 از طریق انتقال سریع حرارت از ماده غذایی به LN2 انجام می‌شود که دمای بسیار پایین تقریباً –۱۹۶ °C (–۳۲۰ °F) دارد.»

مزایای گازهایی غذایی در تولید و بسته بندی

گازها در صنایع غذایی در تولید و بسته ‌بندی نقش مهمی در حفظ کیفیت، طعم و ماندگاری محصولات دارند. این گازها، مانند نیتروژن، دی ‌اکسید کربن و اکسیژن کنترل‌ شده و… محیط بسته ‌بندی را به گونه‌ ای تغییر می‌ دهند که رشد میکروارگانیسم‌ ها و اکسیداسیون مواد غذایی به حداقل برسد.

همچنین استفاده صحیح از این گازها باعث جلوگیری از تغییر رنگ، طعم و بوی مواد غذایی می ‌شود. در نتیجه، محصولات با کیفیت بالاتر و عمر قفسه طولانی‌ به دست مصرف‌کننده می ‌رسند.

کلام اخر

گازها نقش حیاتی در صنایع غذایی ایفا می ‌کنند و کاربردهای متنوعی دارند. از جمله حفظ کیفیت و افزایش ماندگاری محصولات، کنترل رشد میکروارگانیسم ‌ها، بهبود بافت و طعم، و بسته ‌بندی ایمن.

استفاده صحیح از گازهای خوراکی و گازهایی که برای بهبود کیفیت غذایی کاربرد دارند مانند کربن دی اکسید مایع که در انجماد سریع مواد غذایی تاثیر دارند بسیار اهمیت دارند.