نشست تخصصی لبنان آیینه تمام‎نمای نقض‌های حقوق بشری علیه زنان به مناسبت روز جهانی منع خشونت علیه زنان به همت موسسه صیانت از حقوق زنان با همکاری دانشگاه الزهرا برگزار شد

مقدمی عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا نخستین سخنران این نشست با اشاره به حادثه تروریستی انفجار پیجرها گفت: در این ماجرای تروریستی، ردپای شرکت فناوری تایوانی «گلد آپولو» به چشم می‌خورد که مدعی است در قالب همکاری، به شرکت مجارستانی «بی.اِی.سی کنسالتینگ» اجازه داده است تا مدل ویژه‌ای از پیجر‌های AR ۹۲۴ را تولید و عرضه کند.

وی یادآور شد: حمله پیجری را می­‌توان از منظر‌های مختلف بررسی کرد که یکی از این رویکردها، بررسی آن از منظر حقوق بشردوستانه بین‌­المللی است. در این زمینه چند نکته باید بررسی شود.

متن سخنرانی مقدمی به شرح زیر است:

نوع سلاح

بند ۲ ماده ۷ پروتکل اصلاحی دوم به کنوانسیون راجع به برخی سلاح‌­های متعارف (۱۹۹۶)، انواع خاصی از تله‌­های انفجاری را ممنوع کرده است: استفاده از تله‎­های انفجاری یا سایر دستگاه‌­هایی که ظاهرا به شکل اشیاء قابل‌حمل بی‌­ضرر شناخته می­‌‎شوند، اما برای حمل مواد منفجره طراحی و ساخته شده‎­اند ممنوع است.

بند ۴ ماده ۲ این پرتوکل تله انفجاری را هر وسیله یا ماده‌ای می­‌داند که در ظاهر بی‎ضرر و سالم است، اما در عمل بر انفجار و کشتار و ایراد آسیب طراحی و ساخته شده است.

لاما فقیه، یکی از اساتید حقوقی و مدیر بخش شمال آفریقا و جنوب و غرب آسیا در دیده­‎بان حقوق بشر بر این باور است که تله‎­های انفجاری معمولاً اشیائی هستند که غیرنظامیان بدان جلب می‌­شوند یا به‌صورت روزانه مورد استفاده غیرنظامیان قرار می­‌گیرد.

 برخی اساتید حقوقی بر این اعتقاد هستند که پیجر‌های مورد نظر به منظور حمل مواد منفجره ساخته نشده‌اند و بنابراین در دایره تعریف این ماده نمی­‌گنجد. اما با توجه به آنکه پیش از دستیابی حزب‎الله، مواد منفجره در آن کار گذاشته شده اتفاقا به نظر می­‌رسد که با ظاهری بی­‌ضرر و در عین حال برای ایراد صدمه و آسیب طراحی و تولید شده است.

در واقع نوع استفاده حزب‎الله از این پیجر‌ها برای ارتباط‌های رادیویی بوده و در عمل ابزاری نظامی نبوده است، بنابراین تعبیه مواد انفجاری در آن، مصداق تبدیل آن به دستگاه‎های مشمول بند ۲ ماده ۷ است.

رژیم صهیونیستی و لبنان عضو این پروتکل اصلاحی هستند که هم در زمان مخاصمه‌های مسلحانه بین‌­المللی و هم مخاصمه‌های مسلحانه غیربین‌­المللی کاربرد دارد. البته رژیم صهیونیستی اعلامیه­‌ای یکجانبه منتشر کرده و در آن ادعا کرده که این پروتکل را در مخاصمه‌های مسلحانه غیربین‌­المللی اجرا نمی­‌کند. البته این یک حق تحفظ بر روی پروتکل اصلاحی نیست و از این منظر اعلامیه یکجانبه رژیم صهیونیستی هیچ اثر حقوقی ندارد.

مشروعیت اهداف

طبق قواعد حقوق بشردوستانه بین‌­المللی کلیه افرادی که به‌صورت مستقیم در مخاصمه شرکت دارند، هدف مشروع برای حمله هستند، اما پرسش آن است که هدف انفجار این پیجر‌ها چه کسانی بودند؟ اعضای نظامی حزب­‌الله؟ یا طیفی گسترده از اهداف؟ فارغ از هدف حمله‌­کننده، در عمل ایراد آسیب و عدم امکان تفکیک میان جمعیت نظامی و غیرنظامی قابل پیش­‌بینی بوده است.

در واقع هنگامی که دستگاه انفجاری جای مشخصی ندارد و ممکن است در هر جایی منفجر شود، عملا هیچ تفکیکی محقق نخواهد شد.

طبق بند ۲ ماده ۵۲ پروتکل الحاقی نخست به کنوانسیون­‌های ژنو، حمله باید مستقیما علیه اهداف نظامی باشد. همچنین پاراگراف الف-۲ بند ۲ ماده ۵۲ درباره روش‌­ها و ابزار‌های حمله و جنگ، طرفین مخاصمه را در انتخاب این روش‌­ها و ابزار‌ها به خودداری و کاهش آسیب به غیرنظامیان محدود می­‌کند.

ماهیت اقدام رژیم صهیونیستی

در ابتدا عده‌ای با استناد به اینکه رژیم صهیونیستی از سوی نیرو‌های خارجی (حزب‌الله) مورد حمله قرار گرفته ادعا کرده‌­اند که حق دفاع مشروع داشته و این اقدام را نظامی و مشروع جلوه می­‌دهند، اما با توجه به نوع هدف، سلاح به کار گرفته شده، ماهیت اقدام‌ها باید بیان کرد که اتفاقا این یک اقدام تروریستی بوده و از آنجا که اساسا میدان، میدان جنگ نبوده می‌توان آن را از مصادیق جنایات جنگی دانست.

تعریف جنایت جنگی هم در اسناد بین‎المللی و هم در عرف بین‎­المللی آمده است؛ در اساسنامه رم، قاعده ۱۵۶ حقوق بشردوستانه بین­‌المللی 

 بند ۲-الف ماده ۸ اساسنامه رم جنایت جنگی را مشتمل بر اقدام‌هایی می‌­داند که علیه افراد یا اموال تحت حفاظت کنوانسیون­‌های ژنو قرار داده است که عبارتند از: کشتار عمدی، شکنجه یا رفتار غیرانسانی مانند آزمایش بیولوژیک، ایجاد صدمه و آسیب عمدی یا صدمه شدید به بدن یا سلامت، نابودی گسترده اموال که توجیه ضرورت نظامی ندارد و به‌صورت غیرقانونی و به غلط انجام شود و ….

• بیشتر بخوانید:
• خشونت علیه زنان در غرب؛ افزایش قربانیان در میانه شکاف عمیق بین ادعا و واقعیت
• کشتار خبرنگاران لبنانی با مهمات آمریکایی

همچنین در بند ۲-ب مصادیق دیگری برشمرده است؛ حمله مستقیم به جمعیت غیرنظامی، حمله به اهداف غیرنظامی، حمله و بمباران با هر وسیله‌ای به شهرها، روستاها، ساختمان‌ها و اقامتگاه‌ها که بی‌دفاع هستند و هدف نظامی نیستند و ….

بنابراین اقدام رژیم صهیونیستی را باید بدین نحو تحلیل کرد:

۱. نقض اصل تفکیک

۲. ارتکاب اقدام تروریستی علیه جمعیت غیرنظامی (در این ماجرای تروریستی، ردپای شرکت فناوری تایوانی «گلد آپولو» به چشم می‌خورد که مدعی است در قالب همکاری، به شرکت مجارستانی «بی.ای.سی کنسالتینگ» اجازه داده است تا مدل ویژه‌ای از پیجر‌های AR ۹۲۴ را تولید و عرضه کند.

۳. ارتکاب جنایت جنگی

۴. نقض قواعد کنوانسیون چهارم ژنو

۵. نقض پروتکل اصلاحی کنوانسیون سلاح‌های متعارف

در ادامه این نشست قانعی، ریاست اداره توسعه تعهدات حقوق بشر وزارت امور خارجه سخنرانی کرد.

قانعی، با بیان ساختار سازوکارهای بین‌المللی بیان کرد که سازوکار‌های که در سازمان ملل مانند کارگروه منع تبعیض علیه زنان و گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان و کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان است که به لحاظ حقوقی و ساختاری سازوکارهای بین‌المللی هستند که در رابطه با بحث زنان  نظاره‌گر و دیده‌بان در موضوع حقوق بشر هستند.

وی یادآور شد: در ارتباط با موضوع فلسطین یک گزارشگر کشوری در برای بررسی نقض‌ها با موضوع‌های حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بین‌الملل را داریم و کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو مشخصا درباره رصد موارد نقض در سرزمین‌های اشغالی فلسطین را داریم؛ باوجود گزارشگران متعددی که در مورد نقض حقوق بشر داشتیم که آخرین آنها فرانچسکا آلبانز است که بررسی و پایش موارد نقض‌های حقوق بشری و گزارش‎دهی به‎صورت ادواری درباره غیرنظامیان به شورای حقوق بشر در ژنو و کمیته سوم سازمان ملل در نیویورک را برعهده دارد.

ریاست اداره توسعه تعهدات حقوق بشر وزارت امور خارجه تصریح کرد: امسال تمرکز قطعنامه‌های سازمان ملل بر خشونت علیه زنان در رابطه با سکوهای دیجیتال و فضای مجازی است، اما متاسفانه با وجود این سازوکار‌ها و تشدید جنایات رژیم صهیونیستی به‌ویژه در موضوع زنان سازمان ملل کمیته ویژه تحقیق در مورد فلسطین ایجاد کرد که در مارس ۲۰۲۱ این کمیسیون یه‌وسیله قطعنامه ایجاد شد که موارد نقض حقوق بشر مانند حقوق زنان و کودکان، حمله به مراکز غیرنظامی و بیمارستان‌ها و نقض‌های حقوق بین‌الملل و حقوق بشر بین‌المللی را رصد و گزارش می‌کند.

وی افزود: کمیسر عالی سازمان ملل به‌طور مرتب بعد از حوادث ۷ اکتبر حدود ۴۰ گزارش و بیانیه مطبوعاتی گزارش کرده‌اند و شاهد نسل‌کشی و پاک‌سازی سرزمین‌ فلسطین از ساکنان واقعی منطقه است، اما متاسفانه بحث ناکارآمدی این سازوکار‌های بین‌المللی بحثی است که موجب رنج بشریت شده و در عمل شاهد کشتار و قتل‌عام هزاران زن و کودک فلسطینی هستیم و در مجامع بین‌المللی موضع‌گیری‌های کارآمدی صورت نمی‌گیرد. 

قانعی گفت: به دلیل اینکه حمایت‌های آمریکا از رژیم صهیونیستی در شورای امنیت به‎عنوان نهاد حافظ صلح و امنیت، در صورت تصویب قطعنامه با وتوی آمریکا مواجه می‌شوند و با وجود تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران و سایر کشور‌ها در سطح بین‌المللی و سازمان‌های همکاری اسلامی متاسفانه به دلیل سیطره نظام سلطه و حمایت بدون قیدو‌شرط آمریکا از رژیم صهیونیستی به نتیجه نمی‌رسد.

انتهای پیام/