انواع مرخصی در قانون کار
مرخصی استحقاقی، استعلاجی، ساعتی، بدون حقوق، تحصیلی، ازدواج، فوت بستگان درجه یک، بارداری زایمان، شیردهی و حج، انواع مرخصی در قانون کار ایران است.
خبرگزاری میزان – «مرخصی» به معنای حق ترک کار در روز‌های غیرتعطیل است که برای کارگران در نظر گرفته شده است. قانون کار مصوب سال ۱۳۶۹ جمهوری اسلامی ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، به بیان انواع مرخصی‌های کارگران، پرداخته است.
این مرخصی‌ها شامل: مرخصی استحقاقی، مرخصی ساعتی، مرخصی بدون حقوق، مرخصی تحصیلی، مرخصی ازدواج، مرخصی بارداری و زایمان، مرخصی شیردهی، مرخصی فوت نزدیکان درجه یک، مرخصی استعلاجی و مرخصی حج می‌شود.
مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی در قانون کار برای کارگران، کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور و کارگران فصلی تعیین شده است
- مرخصی استحقاقی کارگران
به موجب ماده ۶۴ قانون کار: مرخصی استحقاقیِ سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است و سایر روز‌های تعطیل از ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یک سال، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می‌شود.
- مرخصی استحقاقی کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور
مرخصی استحقاقیِ سالیانه کارگرانی که به کار‌های سخت و زیان‌آور اشتغال دارند طبق ماده ۶۵ قانون کار، پنج هفته است. استفاده از این مرخصی، حتی‌الامکان در دو نوبت و در پایان هر ۶ ماه کار صورت می‌گیرد.
- مرخصی استحقاقی کارگران فصلی
بر اساس ماده ۶۸ قانون کار، میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی برحسب ماه‌های کارکرد تعیین می‌شود.
مرخصی ساعتی
طبق قانون، مرخصی کمتر از یک روز کار، جز مرخصی استحقاقی محسوب می‌شود.
زمان استفاده از مرخصی استحقاقی چطور تعیین می‌شود؟
طبق ماده ۶۹ قانون کار، تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر وکارفرما تعیین می‌شود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر اداره کار و اموراجتماعی محل لازم‌الاجرا است.
به موجب تبصره این ماده، در مورد کار‌های یپوسته (زنجیره‌ای) و تمامی کار‌هایی که همواره حضور حداقل معینی از کارگران در روز‌های کار را اقتضا دارد، کارفرما مکلف است جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف سه ماه آخر هرسال برای سال بعد تنظیم و پس از تایید شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران اعلام کند.
کارگر چند روز از مرخصی استحقاقی خود را می‌تواند ذخیره کند؟
ماده ۶۶ قانون کار، در رابطه با ذخیره ایام مرخصی استحقاقی سالانه مقرر می‌کند: کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.
مطالبات مرخصی استحقاقی کارگر به چه کسی پرداخت می‌شود؟
بر اساس ماده ۷۱ قانون کار، در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار یا بازنشستگی و ازکارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیلی کارگاه، مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت او به ورثه او پرداخت می‌شود.
مرخصی بدون حقوق
ماده ۷۲ قانون کار در رابطه با مرخصی بدون حقوق مقرر می‌دارد: نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد.
مرخصی تحصیلی
ماده ۱۶ قانون کار به مرخصی تحصیلی به عنوان یکی از مرخصی‌های بدون حقوق می‌پردازد و مقرر می‌دارد: قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی و یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق یا مزد استفاده می‌کنند، در طول مرخصی و به مدت دو سال به حال تعلیق درمی آید.
طبق تبصره این ماده، مرخصی تحصیلی برای دو سال دیگر قابل تمدید است.
مرخصی استعلاجی
هر نوع بیماری کارگر اعم از اینکه بیماری عادی یا ناشی از کار و یا بیماری ناشی از حوادث کار باشد، مستوجب استفاده کارگر از مرخصی استعلاجی می‌شود. قانون کار به شرایط، جزئیات و مدت زمان مرخصی استعلاجی نپرداخته است. صرفا در ماده ۷۴ قانون کار، در رابطه با مرخصی استعلاجی (درمانی) آمده است: مدت مرخصی استعلاجی، با تایید سازمان تامین اجتماعی، جز سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.
طبق قانون، برای استراحت‌هایی که در هر نوبت کمتر از هفت روز است و در مجموع در طول سال از ۱۵ روز بیشتر نمی‌شود، گواهی پزشک معالج کافی است و نیاز به تایید پزشک معتمد و یا کمیسیون پزشکی وجود ندارد. اما استراحت‌های بیشتر از ۱۵ روز تا ۶۰ روز در سال و استراحت بیش از ۷ روز در هر نوبت باید به تایید پزشک معتمد سازمان برسد و استراحت‌های بیش از ۶۰ روز در سال نیز باید به تایید کمیسیون پزشکی برسد.
مرخصی ازدواج و مرخصی فوت همسر، والدین و فرزندان
بر اساس ماده ۷۳ قانون کار، کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند:
ـ ازدواج دائم
ـ فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان
مرخصی بارداری و زایمان
در این رابطه ماده ۷۶ قانون کار مقرر کرده است: مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعا ۹۰ روز است که حتی‌الامکان ۴۵ روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. برای زایمان توامان ۱۴روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود.
طبق تبصره این ماده، پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می‌گردد و این مدت با تایید سازمان تامین اجتماعی جز سوابق خدمت وی محسوب می‌شود.
حقوق ایام مرخصی زایمان نیز طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد.
البته این مدت ۳ ماهه در قوانین تکمیلی ابتدا به ۶ ماه و بعد به ۹ ماه افزایش پیدا کرد. همچنین برای مردانی که زنان آن‌ها شاغل هستند و از مرخصی زایمان استفاده می‌کنند نیز ۱۴ روز مرخصی در زمان تولد فرزند در نظر گرفته شده است. این مرخصی برای آقایان شاغل در قوای سه‌گانه و بخش عمومی غیر دولتی ۳ روز است.
مرخصی شیردهی
طبق ماده ۷۸ قانون کار، در کار‌هایی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت نیم ساعت، فرصت شیر دادن بدهد. این فرصت جزء ساعات کار آنان محسوب می‌شود. همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آن‌ها مراکز مربوط به نگهداری کودکان (از قبیل شیرخوارگاه، مهد کودک و…) را ایجاد نماید.
مرخصی حج
به موجب ماده ۶۷ قانون کار، هرکارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت به مدت یک ماه، به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
طبق قانون، کارگران کارمزد برای روز‌های جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آن‌ها در روز‌های کارکرد آخرین ماه کار آنهاست. مبلغ پرداختی در هر حال نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.
بر اساس ماده ۶۳ قانون کار، علاوه بر تعطیلات رسمی کشور روز کارگر (۱۱ اردیبهشت) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران محسوب می‌شود.
انتهای پیام/
